Energetyczne podsumowanie roku

Trwa ostatni dzień 2023 roku, zatem trudno wyobrazić sobie lepszy czas na podsumowanie ostatnich 12 miesięcy. Zapraszamy na przegląd dziesięciu najistotniejszych wydarzeń zarówno z sektora OZE, jak i energetyki konwencjonalnej. Ich kolejność jest przypadkowa.

1.      Rekordowo tanie moduły PV

Wprawdzie inflacja w 2023 roku wyhamowała, jednak wszyscy wciąż doświadczają wzrostów cen. Nie dotyczy to jednak branży PV. Praktycznie przez całe ubiegłe 12 miesięcy ceny modułów fotowoltaicznych (ale i m.in. magazynów energii) spadały, aby w grudniu osiągnąć poziom 5 centów/W dla ogniw wykonanych w technologii PERC i  7 centów/W przypadku N-Typów. W obu przypadkach są to najniższe poziomy w historii. Powodów takiej sytuacji należy szukać na giełdach surowców. Rok 2023 stał pod znakiem bezprecedensowej przeceny polikrzemu, który został napędzony przez wzrost jego produkcji w Chinach. Z tego powodu tylko w kwietniu surowiec stracił 30% ze swojej wartości. Wszystkie prognozy wskazują na to, że w 2024 roku trzeba spodziewać się stabilizacji cen paneli.   

2.      Start i zamknięcie programu Mój Prąd 5.0

22 kwietnia 2023 roku wystartowała piąta odsłona najpopularniejszego programu wsparcia dla prosumentów. Mój Prąd 5.0 tym razem objął nie tylko dopłaty do paneli PV i magazynów energii, ale i urządzenia grzewcze m.in. pompy ciepła i kolektory słoneczne. NFOŚiGW zapewnił inwestorom budżet w wysokości 960 milionów złotych. Z powodu wyczerpania puli środków, program zakończył się 14 grudnia, czyli tydzień przed zaplanowanym terminem. Jak zostały rozdysponowane wspomniane środki? 56% budżetu pokryło dofinansowanie paneli fotowoltaicznych, istotną popularnością cieszyły się pompy ciepła – dopłaty do nich skonsumowały niemal 25% budżetu. Na najniższym stopniu podium uplasowały się magazyny energii z wynikiem 15%. Według danych NFOŚiGW najchętniej po wsparcie sięgali mieszkańcy Śląska i Mazowsza, z kolei najrzadziej wnioski  wysyłali mieszkańcy województwa lubuskiego i podlaskiego. Szczegóły szóstej edycji Mojego Prądu wciąż pozostają nieznane.

3.      700 metrów, 500, może 300? Historia wiatraków w Polsce

Niestety, ale to był rok, w którym energetyka wiatrowa po raz kolejny wzbudzała ogromne emocje… głównie u polityków. Na początku bieżącego roku rząd Zjednoczonej Prawicy zliberalizował zasadę 10H i przegłosował nowelizację prawa zezwalającą na budowę wiatraków w odległości 700 metrów od zabudowań mieszkalnych. Było to duże rozczarowanie dla całej branży, która czekała na korzystniejsze zapisy i możliwość stawiania turbin w promieniu 500 metrów od domów. Po zaprzysiężeniu nowego rządu kwestia liberalizacji przepisów powróciła i stała się przyczyną pierwszego politycznego kryzysu nowego gabinetu. Powodem stało się umieszczenie „wiatrakowych” zapisów w ustawie o mrożeniu cen energii, umożliwienie budowy najcichszych wiatraków nawet 300 metrów od zabudowań i stworzenie uwarunkowań prawnych pozwalającą na rzekome wywłaszczenie gruntów pod budowę tego typu instalacji. Ostatecznie projekt został poprawiony, a firmująca ustawę Paulina Henning-Kloska otrzymała tekę ministra.

4.      Nowy rząd – co przyniesie dla energetyki i OZE?

Rok 2023 zostanie zapamiętany jako rok wyborczy, który zakończył 8-letnie rządy Zjednoczonej Prawicy. Ministrem Klimatu i Środowiska została wspomniana Paulina Henning-Kloska, z kolei Jacka Sasina zastąpił w Ministerstwie Aktywów Państwowych Borys Budka. Nowa minister klimatu zapowiedziała m.in. skupienie się na kondycji polskiego systemu ciepłowniczego oraz transformacji energetycznej. Z kolei za restrukturyzację polskiego górnictwa, które jest istotnym elementem dekarbonizacji energetyki, odpowie profesor Marzena Czarnecka, która została szefową Ministerstwa Przemysłu.

5.      Zmiany legislacyjne

W ostatnich 12 miesiącach branża OZE nie mogła narzekać na brak legislacyjnych zmian. Zanim doszło do politycznych przetasowań, pod koniec lata znowelizowano ustawę o odnawialnych źródłach energii. Na mocy nowych zapisów do życia został powołany tzw. prosument lokatorski, doszło do zmian w zakresie tworzenia klastrów energii. Z 50 kW do 150 kW zmieniono także próg mocy, dla którego niewymagana jest decyzja o pozwoleniu na budowę instalacji fotowoltaicznych, pomp ciepła oraz wolno stojących kolektorów słonecznych. Uregulowane zostały kwestie sprzedaży energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii bezpośrednio od wytwórcy. Nowelizowane było również Prawo energetyczne, gdzie znalazły się zapisy umożliwiające budowę tzw. linii bezpośrednich.

6.      Fotowoltaiczne rekordy w UE

W 2023 roku wiele trendów uległo zmianie, jednak jeden pozostaje ten sam. Wzrost mocy wytwórczych z OZE wciąż pozostaje wyjątkowo dynamiczny i to zarówno w Polsce, jak i Unii Europejskiej. Według wstępnych szacunków, na terenie Wspólnoty podłączono do sieci instalacje PV o łącznej mocy 56 GW i jest to wzrost o 40% rok do roku i najlepszy wynik w historii. Jak podaje Solar Power Europe, niemal pewne jest, że koszulkę lidera w zakresie podłączania nowych mocy wytwórczych z PV wciąż będą dzierżyć Niemcy z wynikiem przekraczającym 14 GW. Za nimi uplasują się odpowiednio: Hiszpania, Włochy i Polska (ok. 4,6 GW). Co ciekawe, bardzo dynamicznie rozwijają się inne kraje w Europie Środkowo-Wschodniej, ponieważ poziom 1 GW osiągnęły również Czechy, Rumunia i Bułgaria. Eksperci Solar Power Europe zaznaczają jednak, że imponujący wynik z 2023 roku wynikał częściowo z opóźnień w oddawaniu inwestycji z 2022 roku. W nadchodzących 12 miesiącach należy spodziewać się wyhamowania trendu wzrostowego.

7.      Wyłączenia farm fotowoltaicznych i wiatrowych

Rozwój odnawialnych źródeł energii i brak odpowiednio przygotowanej sieci elektroenergetycznej ma swoje konsekwencje. „W systemie elektroenergetycznym występuje nadwyżka podaży energii elektrycznej w stosunku do zapotrzebowania. Jej przyczyną jest wysoka produkcja energii przez źródła OZE w związku ze sprzyjającymi warunkami pogodowymi przy jednocześnie niskim zapotrzebowaniu na energię ze względu na dzień wolny od pracy” – taki komunikat wystosowało PSE 23 kwietnia. Było to pierwsze, przymusowe wyłączenie jednostek wytwórczych z OZE, ale nie ostatnie. Kolejne takie decyzje zapadły 30 kwietnia, 2 lipca i 8 października. Z kolei przed kilkoma dniami, 25 grudnia przerwano pracę farm wiatrowych. W Boże Narodzenie PSE musiało również wesprzeć się eksportem energii elektrycznej za granicę. W nadchodzących latach, przy rosnącej mocy instalacji OZE należy spodziewać się podobnych działań ze strony operatora. 

8.      Wzlot i upadek NABE

Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego była pomysłem Ministerstwa Aktywów Państwowych kierowanego przez Jacka Sasina. Zakładał on wydzielenie aktywów związanych z wytwarzaniem energii elektrycznej w elektrowniach zasilanych węglem kamiennym i brunatnym z Grup Energetycznych (PGE, TAURON, ENEA i ENERGA) i nabycie ich przez Skarb Państwa, który byłby jednocześnie jedynym akcjonariuszem NABE. W ten sposób, polskie spółki energetyczne pozbyłyby się obciążającego ich śladu węglowego. Sprawa stała się wyjątkowo kontrowersyjna i posłużyła za dogodny pretekst dla górniczych związków zawodowych, aby spróbować odwołać szefa PGE, Wojciecha Dąbrowskiego. Ostatecznie Dąbrowski zachował stanowisko, a politycy ZP nie zdążyli przeprowadzić procesu legislacyjnego przed 15 października. 

9.      Zmiany w programie Czyste Powietrze

Ubiegły rok należał również do programu Czyste Powietrze. W ciągu 12 ostatnich miesięcy cieszył się on niesłabnącą popularnością, czego ukoronowaniem był tydzień od 29 lipca do 4 sierpnia, kiedy do urzędów wpłynęło rekordowe 5891 wniosków. Po części ten sukces wynika ze zmian na początku roku. Nowa odsłona programu „Czyste Powietrze” otworzyła możliwość złożenia dwóch wniosków o dofinansowanie. W celu promowania termomodernizacji budynków, jako metody na zmniejszenie kosztów ogrzewania domów jednorodzinnych, umożliwiono złożenie drugiego wniosku o dofinansowanie dla beneficjentów, którzy wcześniej otrzymali dopłatę na wymianę kotła. Co równie ważne, zwiększono również wartości progów dochodowych kwalifikujące do uzyskania dofinansowania w ramach wszystkich części Czystego Powietrza.

10.   Rynek mocy rynkiem magazynów energii

Ostatnie tygodnie starego roku upłynęły pod znakiem aukcji na rynku mocy, w których zakontraktowano ponad 7 GW mocy systemów akumulatorowych. Ponad 1 GW przypadł zagranicznym jednostkom wytwórczym ze Szwecji, Słowacji i Czech. W przeciwieństwie do ostatnich paru aukcji tegoroczna była bardzo długa – zakończyła się dopiero w szóstej rundzie z ceną zamknięcia wynoszącą 244,90 zł/kW/rok, czyli o ponad 200 złotych niższą od ceny wywoławczej. Natomiast rok wcześniej cena zamknięcia wynosiła 406,35 złotych. Zdaniem ekspertów, m.in. Krzysztofa Kochanowskiego z PIME, ustalona cena może być akceptowalna dla inwestorów, jednak tylko dlatego, że obowiązek mocowy będzie realizowany od 2028 roku.