Sukces, ale i wyzwania na przyszłość. Wnioski z raportu IEO

W ubiegłą środę, (25 maja) swoją premierę miał przygotowany przez Instytut Energetyki Odnawialnej X raport pt. „Rynek fotowoltaiki w Polsce”. Była to dobra okazja do podsumowania nie tylko osiągnięć ostatnich dwunastu miesięcy, ale i całej ubiegłej dekady w branży PV. Jakie trendy wyłaniają się z analizy ekspertów Instytutu Energii Odnawialnej?

Główne wnioski z X edycji raportu

Zarówno autorzy raportu, jak i przedstawiciele branży są zgodni – polska fotowoltaika ma za sobą nie tylko bardzo udany rok, ale i całą dekadę. Do największych sukcesów branży można zaliczyć:

• Stworzenie elektrowni PV o łącznej mocy niemal 7,7 GW. Fotowoltaika stała się największym źródłem energii z OZE, wyprzedzając energetykę wiatrową pod względem zainstalowanej mocy.
• Uczynienie z polskiego rynku PV drugiego największego w Europie, wyprzedzającego m.in. Hiszpanię i Francję.
• Wydanie warunków przyłączenia dla dużych farm PV o łącznej mocy 6,6 GW.
• Rozwój rynku prosumenckiego. Mikroinstalacje stanowią aż 80% mocy wszystkich elektrowni PV.
• Spadek zainteresowania systemem aukcyjnym u inwestorów w farmy PV.

Najbliższe lata to również wyzwania:

• W ubiegłym roku ceny komponentów niezbędnych przy budowie instalacji fotowoltaicznych zaczęły rosnąć. W najbliższej przyszłości trend będzie nadal kontynuowany.
• W 2021 roku nastąpił wzrost liczby odmów przyłączeń farm PV do sieci elektroenergetycznej. W kolejnych latach niezbędne są inwestycje, które poprawią infrastrukturę energetyczną.

Polska fotowoltaika na drugim miejscu w Europie

Rok 2021 przejdzie do historii polskiej fotowoltaiki jako czas rekordowych wzrostów. Tylko przez 12 miesięcy ubiegłego roku do sieci zostały podłączone instalacje PV o mocy 3,7 GW i jest to o 1,3 GW więcej niż w roku 2020. W naszym kraju pracują już elektrownie fotowoltaiczne o mocy 7,67 GW.

Grafika 1. Dane na podstawie raportu IEO

Polska imponuje również dynamiką wzrostów na tle pozostałych państw Unii Europejskiej. W 2021 roku większy przyrost mocy w fotowoltaice zanotowano jedynie w Niemczech. Na kolejnych miejscach znalazły się odpowiednio: Hiszpania, Holandia i Francja.

Sukces branży PV nie mógłby się udać bez rozwoju mikroinstalacji prosumenckich. Według najnowszych wyliczeń Agencji Rynku Energii, na koniec I kwartału 2022 roku było już 845 tysięcy właścicieli instalacji PV. Ich inwestycje stanowiły niemal 80% mocy zainstalowanej w fotowoltaice.

300 tysięcy prosumentów skorzystało z dotacji Mój Prąd

Autorzy raportu wskazują kilka powodów tak dużego zainteresowania wytwarzaniem energii ze słońca. Jednym z kluczowych elementów było uruchomienie programu Mój Prąd. Podczas jego trzech pierwszych edycji z dofinansowania skorzystało 296 tysięcy gospodarstw domowych.

Od 15 kwietnia, prosumenci mogą ubiegać się o wsparcie w ramach Mojego Prądu 4.0. W odróżnieniu od poprzedników, czwarta odsłona dofinansowuje nie tylko zakup paneli PV, ale również:

• magazynów energii
• magazynów ciepła
• systemów zwiększających zarządzanie energią poprzez systemy HEMS/EMS.

Ta strategia została pozytywnie oceniona przez autorów raportu, ponieważ komponenty objęte dofinansowaniem mogą zostać zintegrowane z systemem fotowoltaicznym. Pozwala to na dalszy rozwój tzw. „sector coupling”, czyli zwiększania roli energii ze źródeł odnawialnych w sektorze ciepłownictwa czy chłodnictwa.

Grafika 2. Dane na podstawie raportu IEO

Istotnym elementem w rozwoju rynku prosumentów był również system net-meteringu, który pozwalał na magazynowanie nadwyżek energii z instalacji PV w sieci elektroenergetycznej. Jednak od 1 kwietnia zaczął obowiązywać net-billing: w nowych realiach niewykorzystane kilowatogodziny są sprzedawane po cenach określonych przez giełdę Rynku Dnia Następnego, działającą w ramach Towarowej Giełdy Energii.

Ceny komponentów PV zaczęły rosnąć

W ubiegłym roku został zahamowany ponad dziesięcioletni trend spadku cen modułów PV. Jeszcze w 2020 roku za 1 Wat mocy uzyskany, dzięki pracy monokrystalicznego panelu PV, trzeba było zapłacić 1,27 zł. W ubiegłym roku było to o 9 groszy więcej.

Należy jednak zauważyć, że wciąż jest to znacznie mniej niż jeszcze 5 lat temu.  W 2017 roku cena 1 W wynosiła średnio 2,45 zł. W tym czasie z rynku zostały już niemal całkowicie wyparte moduły polikrystaliczne, których udział zmniejszył się do zaledwie 0,9%.

W ostatnich 12 miesiącach, klienci musieli również zapłacić więcej za inwertery. Cena za 1 W wzrosła w latach 2019-2021 z 0,57 zł/W do 0,67 zł/W. Najtańsze wciąż są falowniki o dużych mocach (od 200-250 kW), których cena kształtuje się na poziomie 0,11 zł/W. Najwięcej za te urządzenia muszą zapłacić posiadacze małych instalacji do 10 kW, ponieważ średnia cena falowników przeznaczonych dla takich projektów wynosi 0,84 zł/W.

Autorzy raportu wskazują również główne czynniki, które generują wyższe koszty:

• Ceny krzemu, który podrożał o 300%
• Wysokie ceny ropy na światowych rynkach
• Presja inflacyjna
• Zaburzenie łańcuchów dostaw, które spowodowała pandemia COVID-19, przekładające się na wysokie ceny frachtu.

Z uwagi na wyżej wymienione czynniki w 2022 roku należy spodziewać się utrzymania trendu zarówno na rynku modułów, jak i inwerterów.

Farmy PV – rozwój i nowe wyzwania

Pod koniec 2021 roku, Komisja Europejska przedłużyła system aukcyjny, który od 2016 roku wspiera inwestycje w farmy wiatrowe i fotowoltaiczne. W ostatnich kwartałach inwestycje w duże instalacje PV zaznaczyły swoją przewagę w stosunku do energetyki wiatrowej. To one stały się głównym beneficjentem aukcji, również dla wolumenów tzw. „dużego koszyka aukcyjnego”, czyli tych o mocy większej niż 1 MW. Wpływ na tę sytuację ma dalsze obowiązywanie tzw. ustawy odległościowej, która spowalnia rozwój farm wiatrowych na lądzie.  

Według danych zgromadzonych przez IOE, wraz z końcem I kwartału 2022 roku warunki przyłączenia do sieci posiadało 424 dużych farm PV o mocy większej i równej 5 MW oraz 3658 inwestycji o mocy poniżej 1 MW.

Deweloperzy zostali również zapytani o kierunki rozwoju projektów fotowoltaicznych. Według zebranych informacji, w większości opowiadali się oni za formą sprzedaży wygenerowanej energii elektrycznej na rynku. W drugim miejscu, inwestorzy wskazali formułę sprzedaży w ramach systemu PPA (ang. Power Purchase Agreement), czyli na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy wytwórcą energii z OZE oraz zakontraktowanym odbiorcą energii. Zarówno autorzy raportu, jak i uczestnicy badania, zwracają uwagę na spadek zainteresowania systemem aukcyjnym. Przyczyną tego zjawiska są wysokie ceny energii na rynku, które w nowych realiach zaczynają przewyższać dotychczasowe ceny referencyjne i aukcyjne.

Zmieniająca się sytuacja rynkowa i nowe trendy w zawieraniu kontraktów na sprzedaż energii z farm PV to niejedyna istotna kwestia poruszona w raporcie. Z uwagi na zbyt wolne tempo modernizacji sieci elektroenergetycznych, w 2021 roku nastąpił czterokrotny wzrost odmów przyłączenia dużych elektrowni fotowoltaicznych. Jest to element, który prowadzi do obniżenia potencjału OZE w Polsce. W tej sytuacji dostosowanie stanu linii niskiego, średniego i wysokiego napięcia jest niezbędne, aby w pełni wykorzystać możliwości, które daje OZE w naszym kraju. 

Solfinity  Golden Partnerem raportu IOE

Wnioski z raportu zostały omówione podczas konferencji w siedzibie Państwowej Agencji Prasowej, która odbyła się w dzień publikacji „Rynku fotowoltaiki w Polsce”.

Solfinity znalazł się pośród trzech Golden Partnerów projektu.  Jest to dla nas szczególnie istotna współpraca, ponieważ Instytut Energi Odnawialnej od dziesięciu lat przygotowuje jeden z najbardziej profesjonalnych i kompleksowych raportów, który daje pełny obraz branży PV nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Ostatnie dziesięć lat było wyjątkowo intensywne dla polskiej branży PV. Jesteśmy pewni, że gdy utrzymamy ten sam poziom zaangażowania, kolejne dziesięć lat będzie równie owocne.  

Relacja z wydarzenia znajduje się tutaj.